Jak rozpoznaje się niedoczynność tarczycy?

Do prawidłowego rozpoznania niedoczynności tarczycy konieczne są:

Wywiad

Objawy niedoczynności tarczycy

Nie istnieją objawy charakterystyczne wyłącznie dla niedoczynności tarczycy. Innymi słowy, nie ma takich objawów, które zawsze występują u pacjentów z niedoczynnością tarczycy, a nigdy nie pojawiają się w innych chorobach. Z tego powodu niedoczynność tarczycy trudno jest rozpoznać wyłącznie na podstawie dolegliwości. Większość objawów wiążących się z niedoczynnością tarczycy może rozwijać się w przebiegu innych chorób, a także występować u osób zdrowych.

Osoby z nierozpoznaną niedoczynnością tarczycy często szukają pomocy u lekarzy różnych specjalności. U dermatologa – ze względu na kłopoty ze skórą, u ginekologa ze względu na nieprawidłowe miesiączki lub u psychiatry ze względu na obniżony nastrój. Zdarza się także sytuacja odwrotna. Czasami pacjenci mają objawy sugerujące niedoczynności tarczycy, ale po badaniach okazuje się, że za ich występowanie odpowiedzialny jest inny problem. Np. przewlekłe uczucie zmęczenia może być spowodowane niedokrwistością.

Trudność w rozpoznaniu niedoczynności tarczycy wynika także z faktu, że u większości osób choroba ta rozwija się powoli. Aby powiązać dany objaw z niedoczynnością tarczycy można spróbować ocenić na ile występował on wcześniej, a na ile jest czymś nowym, co nigdy wcześniej się nie zdarzało.

Ważne informacje, które zawsze należy omówić z endokrynologiem
– zmiany w samopoczuciu, aktualne dolegliwości
– przebyte zabiegi operacyjne na tarczycy
– przebyta radioterapia szyi z powodu nowotworu złośliwego
– przyjmowanie leków mogących spowodować niedoczynność tarczycy: amiodaron, lit, interferon alfa, interleukina-2 lub talidomid
– występowanie chorób tarczycy w rodzinie

Badanie przedmiotowe

Endokrynolog bada m. in. tarczycę oraz poszukuje objawów niedoczynności tj. skucha skóra, obrzęki, spowolnienie odruchów, wolna akcja serca.

Badania krwi

Stężenie TSH

TSH (ang. thyroid-stimulating hormone, hormon stymulujący tarczycę) jest najważniejszym i najczulszym badaniem wykorzystywanym do rozpoznawania niedoczynności tarczycy. Tarczyca dostosowuje wydzielanie tyroksyny (T4) do aktualnego stężenia TSH. Zbyt wysokie stężenie TSH oznacza niedoczynność tarczycy – jest to sygnał, który pojawia się gdy we krwi krąży zbyt mało T4 i ma za zadanie pobudzić tarczycę do wydzielania większej ilości T4.

Co to jest TSH?

Zdrowa tarczyca nie decyduje o ilości wydzielanych hormonów samodzielnie. Potrzebuje sygnału, który określi jak dużo hormonów powinna wydzielać. Sygnał ten nadawany jest przez przysadkę mózgową – gruczoł endokrynny znajdujący się na podstawie mózgu. System ten działa na zasadzie pętli sprzężenia zwrotnego: wyspecjalizowane komórki przysadki mózgowej mają zakodowane, jaka powinna być właściwa ilość T4 w organizmie. Gdy krew przepływa przez przysadkę mózgową, komórki te mierzą stężenie T4 we krwi i sprawdzają czy jest właściwe, czy nie.

Sygnałem, który nadawany jest przez przysadkę mózgową jest wydzielany do krwi hormon TSH. Jeśli ilość T4 w organizmie jest właściwa, przysadka wydziela TSH w ilości, która podtrzymuje funkcję tarczycy na dotychczasowym poziomie. Jeżeli natomiast ilość T4 jest zbyt niska, przysadka pobudza tarczycę wydzielając większe ilości TSH. Im mniej jest T4, tym więcej powstaje TSH aby jeszcze silniej pobudzić tarczycę do wydzielania tego hormonu. Analogicznie, jeśli ilość T4 jest zbyt duża, przysadka mózgowa wydziela mniejszą ilość TSH, co zmniejsza ilość T4 produkowanej przez tarczycę.

Rysunek: Prawidłowe i nieprawidłowe stężenia TSH (uU/ml)

0.0 0.4 2.5 4.0 10.0
___________________________________________________________________________
| | | | |
nadczynność prawidłowy ryzyko rozwoju subkliniczna niedoczyność
tarczycy zakres niedoczynności niedoczynność tarczycy

Prawidłowy zakres stężeń TSH w większości laboratoriów mieści się pomiędzy 0.4 uU/ml a 4.0 uU/ml.

Stężenie TSH przekraczające 4.0 uU/ml w dwóch oznaczeniach świadczy o niedoczynności tarczycy.

O prawidłowej czynności tarczycy świadczy stężenie TSH pomiędzy 0.4 a 2.5 uU/mL.

Stężenia TSH w przedziale 2.5-4.0 uU/ml mogą, ale nie muszą świadczyć o chorobie tarczycy. Wówczas przydatne bywa oznaczenie przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). Obecność tych przeciwciał wiąże się z istotnym ryzykiem rozwoju niedoczynności tarczycy.

  Wpisy na podobny temat